Jake có câu hỏi:

Mấy tháng qua tôi đã xem rất nhiều cuộc thảo luận về quyền sử dụng tư liệu có bản quyền, và rất nghệ sĩ đang chịu sức ép của những nhà nắm bản quyền về vấn đề này. Nó khiến tôi suy nghĩ về AMV và vị trí hiện tại của nó trong các thỏa thuận bản quyền như của YouTube hay những chỗ khác. Bằng rất nhiều cách, AMV đã trở thành trọng tâm của các thỏa thuận về bản quyền. Phải làm gì để ngăn chặn Funimation hoặc bất kỳ đơn vị nắm giữ bản quyền khác ngừng hoặc chấm dứt AMV nào chứa bất kỳ nội dung có bản quyền, đặc biệt là tại những lễ hội truyện tranh ?

Lưu ý quan trọng: Tôi không phải là một luật sư và những gì tôi đã viết dưới đây sẽ không được coi là tư vấn pháp lý.

Thực sự có kha khá thứ ngăn các đơn vị nắm giữ bản quyền khỏi việc ngăn chặn một sự kiện như 1 cuộc thi về AMV. Những thứ ngăn chặn họ, có một số thực sự dựa trên quy định pháp luật, những thứ còn lại thì không hẳn.

Nhưng chúng ta hãy quay ngược lại một chút. Luật bản quyền thật sự được hệ thống hóa vào trong Hiến pháp Hoa Kỳ, nhưng bản chất của nó có phần phức tạp. Trong khi có những cách mà vi phạm bản quyền có thể là xem là một hành vi hình sự (chủ yếu là bằng những hoạt động có lợi nhuận, giống như một trang web chiếu trực tuyến), hầu hết các vấn đề liên quan đến quyền tác giả – đặc biệt là vi phạm bản quyền trong “1 thời gian nhỏ” – được xử lý như trường hợp dân sự . Điều đó có nghĩa là những người nắm bản quyền sẽ phải tìm ra bạn và nộp đơn kiện.

Đó là lúc áp dụng “Thỏa thuận bản quyền” (“fair use”). “Thỏa thuận bản quyền” là một phần cực kỳ quan trọng của luật bản quyền ở Mỹ (và, ở nhiều mức độ tùy theo từng nước khác nhau) cho phép sử dụng một số nội dung có bản quyền mà không cần xin phép. Đó là thứ cho phép Anime News Network sử dụng hình ảnh và trích dẫn từ các nội dung có bản quyền. Nhưng đó chỉ là biện pháp đề phòng, đôi khi nó có thể hữu ích và đôi khi nó không. Các quy định liên quan đến sử dụng tư liệu có bản quyền là rất mơ hồ, rất nhiều trường hợp rơi vào khoảng lập lờ giữa trắng và đen. Việc đó có thật sự vi phạm “Thỏa thuận bản quyền” và đưa ra xét xử hay không đến cuối cùng sẽ phải do một thẩm phán hoặc bồi thẩm đoàn quyết định. Không có quyết định hành pháp, chúng ta không thể có một câu trả lời rõ ràng.

Văn bản về thỏa thuận bản quyền, như được nêu trong chương 17 Hiến Pháp Hoa Kỳ, phần 107, nêu cụ thể những phần: bình phẩm (trỉ trích), bình luận, báo cáo tin tức, bài giảng, kiến thức chuyên sâu và nghiên cứu là những thứ được phép sử dụng hợp pháp. Nó nêu rõ danh sách bốn yếu tố được cân nhắc khi quyết định xem 1 thứ có vi phạm thỏa thuận bản quyền hay không:

• Bản chất của việc sử dụng là gì ? Nói cách khác, nếu một cái gì đó vừa mới được tạo ra, nó mang tính phi lợi nhuận hay có mục đích thương mại ? Đây là chỗ mà những hoạt động của tác giả (nghệ sĩ ) nhỏ lẻ tạo ra các tác phẩm phi lợi nhuận có qui mô lớn dễ vướng vào rắc rối.
• Bản chất của tác phẩm đã có bản quyền là gì? Cần phải hết sức lưu ý về việc liệu tác phẩm đó có phải là hư cấu (bạn không thể đăng ký bản quyền 1 vấn đề thực tế), ý nghĩa lịch sử của nó (bộ phim Zapruder kể về vụ ám sát tổng thống Kennedy được quy định là không được phép đăng ký bản quyền) hoặc tác phẩm đó trước đó đã có sẵn. Thật sự là chẳng có gì trong số trên áp dụng cho anime.
• Độ dài  – về cơ bản, bạn đã sao chép toàn bộ chương trình, hay chỉ là 1 đoạn ngắn? clip ngắn có nhiều khả năng được xem là sử dụng hợp pháp, mặc dù đôi khi cũng OK để sao chép toàn bộ, chẳng hạn như khi sử dụng một PVR (đầu thu cá nhân) để thu và chiếu lại 1 chương trình truyền hình.
• Ảnh hưởng đến giá trị của tác phẩm – Việc vi phạm quyền tác giả có làm giảm giá trị của tác phẩm ? Ví dụ, Fansubs sẽ bị xem là phạm quy bởi vì một khi bạn đã xem một chương trình trên một trang web lậu một lần, hầu hết mọi người sẽ không đến trang web hợp pháp và xem nó lần nữa.

Những điều trên không phải là quy định để kiểm tra, và không có chuyện chứng nhận “đạt” hay “không đạt” cho bất kỳ câu hỏi nào ở trên. Chúng chỉ đơn giản là những yếu tố cần lưu ý để quyết định việc sao chép đó có được cho phép theo luật hay không. Bởi vì đó là một tiêu chuẩn không rõ ràng để áp dụng cho tất cả trường hợp, rất nhiều công ty chọn cách hành xử thận trọng và tìm cách xin phép sử dụng nội dung có bản quyền ngay cả trong những trường hợp điều khoản luật có khả năng đã cho phép sẵn. Và vì ý tưởng về việc sử dụng thỏa thuận bản quyền chỉ là 1 biện pháp phòng tránh, một số công ty nộp đơn kiện và đưa yêu cầu gỡ bỏ ngay cả khi những người tạo ra sản phẩm đó không phạm luật – bởi vì mục tiêu chính của họ là chỉ dẹp và ngăn chặn những sản phẩm đó, một phiên tòa là chuyện ko cần thiết.

Vậy, AMVs có nằm trong số được bảo hộ bởi thỏa thuận bản quyền hay ko ? Thực sự khó có thể đưa ra một câu trả lời dứt khoát. Một số dạng cao cấp hơn chút như những tác phẩm Parody, lồng ghép nhiều tác phẩm, hoặc làm thay đổi đáng kể hình ảnh và chuyển động của tác phẩm gốc chắc chắn có thể biện hộ rằng họ chỉ nhại hoặc đang mô phỏng. Những người ghép hẳn nhân vật hay một đoạn trong tác phẩm rồi lồng nhạc sẽ gặp khó khăn hơn để bào chữa.

Bỏ vấn đề thỏa thuận bản quyền sang một bên, gần như chắc chắn rằng việc tiêu tốn thời gian và tiền bạc để theo đuổi và ngăn chặn AMVs đối với các công ty anime là không đáng. Các phản ứng tiêu cực từ fan hâm mộ sẽ rất nghiêm trọng, và cũng đem lại lợi lộc gì nhiều. Ngoài ra, thực tế là về cơ bản mỗi công ty phim hoạt hình đã tham gia ít nhất một hội thi AMV và không có khiếu nại gì, thậm chí đôi khi còn tài trợ hoặc tặng giải thưởng cho cuộc thi đó. Điều đó hầu như chắc chắn sẽ khiến bất kỳ trường hợp kiện tụng nào từ họ trở thành vô nghĩa. Nó giống như 1 kiểu thỏa thuận ngầm với tình hình thực tế.

Trong tất cả các cách mà người hâm mộ anime có thể vi phạm luật bản quyền, AMV là có lẽ là một trong những cách ít có hại nhất. Cùng lắm, nó cũng như 1 đoạn quảng cáo 4 phút cho tác phẩm. Xem một AMVs hoàn toàn không thay thế được việc xem anime. Các công ty Anime biết điều này. Và trong khi họ không nói 1 cách công khai rằng, “Ê, lấy chương trình của chúng tôi mà làm AMV”, họ gần như chắc chắn không bận tâm, và hầu hết các nhà xuất bản phim hoạt hình còn thuê một vài người chuyên làm AMV làm việc cho mình. Nếu một công ty phim hoạt hình muốn ném một đống tiền cho các luật sư và án phí để làm biến mất cái gì đó, họ sẽ lựa chọn một mục tiêu nhiều rắc rối hơn.

Tuy vậy, AMV gần như chắc chắn vi phạm luật bản quyền của các bài hát được ghép trong đó. Quyền ghép phần nhạc với hình ảnh nhất định nào đó phải được sự cho phép từ chủ sở hữu của bản nhạc – thường là các hãng thu âm. Hơn nữa, toàn bộ bài hát thường phải được sử dụng mà không được phép sửa đổi. Trong thời đại YouTube, thường điều này không đủ để dẫn đến kiện tụng, nhưng nó có thể là đủ để các hãng thu âm khiến bài nhạc bị tắt khi bạn tải lên một AMV. Các lễ hội Anime phải trả nhuận bút cho ASCAP, hoặc các tổ chức cho phép khác để có thể dùng những bài hát đó ở khán phòng đông người.

Khi bàn đến vấn đề xem các tác phẩm từ fan đó có hợp pháp hay không, bạn thường chỉ cần đơn giản đặt 2 câu hỏi đơn giản. Nếu Anime hoặc manga không bị sao chép hoàn chỉnh, và không ai kiếm tiền từ sự tồn tại của nó, bạn có thể xem nó an toàn khỏi sự trừng phạt của pháp luật. Ngay cả khi nó không phải 100% hợp pháp.

http://www.animenewsnetwork.com/answerman/2016-03-14/.99745